Szymczak J. Początki broni palnej w Polsce (1383 - 1533)

Łódz: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2004. — 423 s. — ISBN 978-83-7171-744-4Broń palna była kosztownym wynalazkiem XIV w., gdyż jej zastosowanie powodowało znacznie większe koszty w porównaniu z neurobalistycznymi machinami miotającymi. Jednak bardzo szybko tę rywalizację wygrała artyleria ogniowa. W ogólnym bilansie strat i zysków liczył się bowiem efekt końcowy, a ten wraz z dynamicznym rozwojem broni palnej świadczył coraz wyraźniej na jej korzyść. Broń palna była najbardziej istotną innowacją późnego średniowiecza. Swoją obecność na polach walki zaznaczała wszelako bardzo powoli, co dotyczyło szczególnie artylerii. Coraz widoczniejsze stawało się jednak współdziałanie wszelkich rodzajów wojsk: jazdy, piechoty i artylerii, która przekształcała się w oddzielny rodzaj wojsk. Ukoronowaniem tego procesu było ustanowienie osobnego, stałego dowódcy artylerii, zwanego starszym nad armatą.
Omówiony w tej pracy pierwszy okres rozwoju broni palnej jest bardzo ważny, albowiem dał początek wszystkim następnym, które doprowadziły nas – jak na razie – do podróży na Księżyc.